Verzamelplaatjes spreken tot de verbeelding van liefhebbers van vintage papier, ephemera, scrapbooking, art journaling en verzamelaars. Aan het begin van de 20e eeuw begon het verzamelen van deze kleine kunstwerkjes aan een opmars die tot op de dag van vandaag voortduurt. Maar hoe is deze rage eigenlijk ontstaan, en welke plaatjes waren in die tijd populair?
De opkomst van verzamelplaatjes
Het idee van verzamelplaatjes werd in de 19e eeuw geïntroduceerd, maar rond 1900 nam de populariteit pas echt toe. Veel bedrijven ontdekten dat ze met kleurrijke illustraties niet alleen hun producten aantrekkelijker konden maken, maar ook een trouw klantenbestand konden opbouwen. De plaatjes werden vaak gratis meegeleverd bij voedingsmiddelen, rookwaren en zelfs huishoudelijke producten. Hierdoor ontstond een spelelement: consumenten wilden complete series verzamelen en ruilden dubbelingen met vrienden en familie.
De populariteit van verzamelplaatjes in Nederland
In Nederland sloegen verzamelplaatjes al snel aan. Chocolade- en koffieproducenten, zoals de bekende Droste-fabriek, brachten albums uit waarin verzamelaars hun plaatjes netjes konden plakken. Ook Van Houten, een vooraanstaande cacaofabrikant, introduceerde fraaie reeksen met afbeeldingen van exotische dieren, historische gebeurtenissen en beroemdheden.
Bakkerijen en margarinefabrikanten, zoals de Margarine Unie (de voorloper van Unilever), speelden eveneens in op deze trend. Hun plaatjesreeksen bevatten vaak educatieve en informatieve thema’s, zoals de geschiedenis van Nederland of bijzondere uitvindingen. Nog zo'n bekend voorbeeld is Verkade die in Nederland ongelofelijk veel lof kreeg over schitterende verzamelalbums met plaatjes over natuur en dieren. Vooral kinderen waren dol op deze verzamelplaatjes, maar ook volwassenen genoten van de schoonheid van de illustraties en het plezier van het compleet maken van een album.
Soorten verzamelplaatjes
Er bestonden verschillende soorten verzamelplaatjes, elk met een eigen doelgroep en aantrekkingskracht:
- Reclameplaatjes: Deze plaatjes werden door fabrikanten verspreid om hun producten te promoten. Vaak waren ze voorzien van kleurrijke illustraties en subtiele reclameboodschappen.
-
Sportplaatjes: Al in de vroege 20e eeuw werden voetbalplaatjes populair, vaak uitgegeven door snoepfabrikanten of sigarettenmerken. Zo ontstonden er albums met plaatjes over de Olympische Spelen zoals in 1952.
-
Historische en educatieve plaatjes: Sommige reeksen waren bedoeld om kennis over te dragen en werden bijvoorbeeld uitgegeven door bedrijven zoals Verkade, dat in 1903 begon met het uitbrengen van albums over natuur en geschiedenis.
- Sigarettenplaatjes: Vooral uit Engeland en Duitsland kwamen sigarettenmerken zoals Players en Liebig met uitgebreide reeksen die in Nederland geliefd waren bij verzamelaars.
- Kunst- en sprookjesplaatjes: Van Houten en andere chocoladefabrikanten gaven reeksen uit met sprookjesachtige en romantische afbeeldingen, vaak met goudopdruk en prachtige details.
-
Filmsterren: Bedrijven gingen partnerships aan met bekende filmbedrijven in Hollywood om plaatjes uit te brengen van filmsterren in allerlei formaten.
De internationale invloed en ruilcultuur
Hoewel Nederland zijn eigen rijke traditie van verzamelplaatjes had, keken verzamelaars ook naar het buitenland. Duitse en Franse uitgevers brachten luxueuze series uit, terwijl Britse sigarettenplaatjes gewild waren vanwege hun gedetailleerde illustraties.
Het verzamelen was niet alleen een individuele bezigheid; ruilmiddagen en speciale bijeenkomsten werden georganiseerd waar verzamelaars hun dubbele exemplaren konden inwisselen voor ontbrekende plaatjes. Deze sociale kant van het verzamelen droeg bij aan de blijvende populariteit van de hobby.
Een tijdloos verzamelobject
Tegenwoordig zijn vintage verzamelplaatjes ware collector’s items. Ze worden gekoesterd door liefhebbers van ephemera, scrapbooking en art journaling. Of je nu een passie hebt voor nostalgische kunst, geschiedenis of simpelweg de charme van oud papier waardeert, verzamelplaatjes uit de vroege 20e eeuw blijven fascineren.